Różeniec górski – właściwości lecznicze, opinie, przeciwwskazania

Różeniec górski – właściwości lecznicze

Różeniec górski (Rhodiola rosea) to wieloletnia roślina zielona rozpowszechniona w centralnej i północnej Azji, w subarktycznych regionach Ameryki Północnej oraz w górskich rejonach Europy. Właściwości lecznicze tej rośliny znane były już 1200 lat temu. Pierwsze zapiski pochodzą z Tybetu. Arktyczny korzeń stosowany był m.in. jako środek mobilizujący do pracy w przypadku długotrwałego zmęczenia. Jako roślina lecznicza popularna jest szczególnie w Rosji oraz Skandynawii.

Swoje korzystne działanie na organizm zawdzięcza obecności związków biologicznie czynnych. Są to fenylopropanoidy – rozawiny, związki fenolowe, w tym salidrozyd z aglikonem p-tyrozolem, flawonoidy, monoterpeny, triterpeny, tricyny, garbniki, glikozydy cyjanogenne, kwasy organiczne jak chlorogenowy, galusowy i hydroksycynamonowy oraz olejek eteryczny zawierający n-dekanol, geraniol i jego pochodne. W składzie ziela obecne są również cukry (sacharoza, glukoza), białka, tłuszcze i woski oraz składniki mineralne m.in. mangan, miedź, bar, cynk, chrom, kadm, kobalt, nikiel i selen.

Arktyczny korzeń zaliczany jest do związków adaptogennych. Adaptogen to substancja pomagająca organizmowi zaadaptować się do fizycznych, chemicznych i biologicznych czynników stresujących poprzez zwiększenie odpowiedzi nieswoistej organizmu przeciwko określonemu rodzajowi stresora. Termin ten po raz pierwszy wprowadził rosyjski lekarz Nikołaj Lazarew w 1947 roku. Koncepcję adaptogenu rozszerzyli natomiast Brekhman i Dardymov w 1969 roku. Opracowali oni pewne warunki, jakie musi spełnić roślina, aby mogła być uznana za substancję adaptogenną.

Związek o charakterze adaptogenu powinien:

• wpływać na wzrost odporności organizmu względem szerokiej gamy czynników chemicznych, fizycznych i biologicznych;
• wykazywać normalizacyjne oddziaływanie na organy i układy organizmu, niezależnie od kierunku zmian.
• nie zaburzać prawidłowego funkcjonowania organizmu ani działać na niego toksycznie.

Różeniec górski działa antystresowo dzięki obecności w składzie fenylopropanoidów, szczególnie rozawiny i związków fenolowych jak salidrozyd z p-tyrozolem. Fenylopropanoidy zwiększają sprawność fizyczną i umysłową organizmu. Podwyższają stężenie serotoniny (hormonu szczęścia) w mózgu, poprawiając nastrój i przeciwdziałając depresji. Wykazują działanie antyoksydacyjne, przeciwbakteryjne, antynowotworowe oraz chroniące układ krwionośny. Salidrozyd to silny przeciwutleniacz spowalniający procesy starzenia się organizmu. Działa przeciwnowotworowo, zwalcza zmęczenie, chroni przed szkodliwym promieniowaniem i chemicznymi substancjami toksycznymi.

Różeniec górski jest cenną rośliną dla sportowców. Zwiększa wydolność organizmu poprzez zwiększanie procesów anabolicznych (syntezy) oraz poprawę efektywnego wykorzystania rezerw komórkowych. Działając przeciwzapalnie, chroni tkankę mięśniową podczas ćwiczeń.

Arktyczny korzeń ma szczególne znaczenie dla układu sercowo-naczyniowego. Chroni serce przed arytmią, reguluje ciśnienie krwi i zmniejsza punktowe niedokrwienie. Poza tym wpływa na wzrost wrażliwości komórek na insulinę, wspierając utrzymanie stałego stężenia glukozy we krwi. Dzięki obecności związków fenolowych wykazuje działanie antyoksydacyjne. Zwalcza szkodliwy nadmiar wolnych rodników w organizmie odpowiedzialnych za powstawanie licznych stanów zapalnych. Posiada zdolność poprawy funkcji intelektualnych oraz chroni wątrobę przed szkodliwym oddziaływaniem toksyn.

Przywracając homeostazę w organizmie, warunkuje prawidłowe działanie układu odpornościowego i hormonalnego. Sprzyja to profilaktyce wielu chorób cywilizacyjnych.

Różeniec górski – preparaty

Wyciągi z różeńca górskiego cieszą się coraz większą popularnością. Na rynku znaleźć można wiele preparatów zwierających ekstrakty arktycznego korzenia w formie tabletek, proszku lub suszu. Suplementy w formie tabletek można spotkać w połączeniu z innymi adaptogenami jak ekstrakt z żeń-szenia syberyjskiego, korzenia maca, traganka chińskiego oraz witamin z grupy B, magnezu lub cynku. Przed zakupem należy sprawdzić, czy wybrany preparat zawiera ekstrakt z różeńca górskiego (Rhodiola rosea). Występują bowiem różne gatunki rośliny Rhodiola, które w porównaniu do Rhodiola rosea nie zawierają rozawiny. Poza tym wyłącznie różeniec górski został dokładnie przebadany zarówno na zwierzętach, jak i na ludziach. Pamiętać należy, że preparaty z ekstraktem arktycznego korzenia nie powinny być stosowane jako substytut zdrowej diety.

Różeniec górski – dawkowanie

Preparaty z ekstraktem różeńca górskiego są standaryzowane pod względem zawartości rozawiny.

Przy długotrwałej suplementacji zalecane dawki ekstraktu są następujące:

• 360-600 mg na dzień ekstrakt różeńca górskiego o zawartości 1% rozawiny;
• 80-300 mg na dzień ekstrakt różeńca górskiego o zawartości 2% rozawiny;
• 100-170 mg na dzień ekstrakt różeńca górskiego o zawartości 3,6% rozawiny.

Stosując wyciąg z arktycznego korzenia jednorazowo, dawkę należy zwiększyć nawet trzykrotnie. Różeniec górski jest bezpieczny i dobrze tolerowany przez organizm człowieka. Charakteryzuje się wysoką aktywnością biologiczną przy niezauważalnej toksyczności. Ze względu na łagodne działanie energetyzujące zaleca się stosowanie arktycznego korzenia w godzinach porannych lub popołudniowych, najlepiej na czczo lub między posiłkami. Uważać należy na ilość spożywanego złotego korzenia, gdyż wysokie dawki mogą powodować nadpobudliwość oraz bezsenność.

Jak długo stosować różeniec górski

Dotąd nie określono konkretnego przedziału czasowego co do stosowania preparatów z różeńcem górskim. Przy chronicznym przyjmowaniu arktycznego korzenia rosyjscy naukowcy zalecają, aby po 4-miesięcznej suplementacji zaprzestać jej na jakiś czas. Jednak nie określono długości okresu bez zażywania zioła. Oczywiście powyższe zalecenia dotyczą się osób nie przekraczających dziennych dawek preparatów.

Różeniec górski – przeciwwskazania

Nie ma przeciwwskazań odnośnie stosowania wyciągów z różeńca górskiego. Nie odnotowano żadnych skutków ubocznych podczas jego stosowania. Powinno się przyjmować go w zalecanych dawkach. Zaobserwowano, że przyjmowanie preparatów z arktycznym korzeniem w zbyt dużych ilościach może powodować występowanie irytacji i bezsenności, jednak było to odczucia bardzo indywidualne. Efekty działania różeńca górskiego na kobiety w ciąży oraz karmiące piersią nie zostały dotąd poznane, dlatego nie zaleca się im suplementacji tą substancją.

Podsumowanie

Ilość stresorów we współczesnym świecie wciąż wzrasta. Brak adaptacji do nowych obciążeń fizycznych oraz psychicznych może prowadzić do ubytków zdrowotnych. Liczne badania dowodzą, że różeniec górski to roślina o wielu właściwościach prozdrowotnych. Ze względu na działanie adaptogenne stanowi świetny sposób na naturalną formę walki ze stresem, dlatego warto wprowadzić go do codziennej diety.

mgr inż. Angelika Skowron
Dietetyk

Bibliografia
Abidov M., et al., Extract of Rhodiola rosea radix reduces the level of C-reactive protein and creatinine kinase in the blood, „Bulletin of Experimental Biology and Medicine” 2004, 138(1), 63–64.
Darbinyan V. et al, Clinical trial of Rhodiola rosea L. extract SHR-5 in the treatment of mild to moderate depression, „Nordic Journal of Psychiatry” 2007, 61(5), 343–348.
De Bock K. et al, Rhodiola rosea intake can improve endurance exercise performance, „International Journal of Sport Nutrition and Exercise Metabolism” 2004, 14(3), 298–307.
Kelly G.S., Rhodiola rosea: a possible plant adaptogen, „Alternative Medicine Review” 2001, 6(3), 293–302.
Tajer A., Rhodiola rosea L. jako przykład rośliny adaptogennej, „Annales Academiae Medicae Silesiensis” 2011, 65, 4, 77–78.
Wolski T. et al., Rodzaj Rhodiola – systematyka, skład chemiczny, działanie i zastosowanie oraz analiza fitochemiczna korzeni dwu gatunków różeńca: Rhodiola rosea L. oraz Rhodiola quadrifida (Pall.) Fish et Mey, „Postępy Fitoterapii” 2008, 1, 2–14.